Ölümcül Hata: Neden İstatistiksel Analizler İstatistikçilere Yaptırılmaz?

      Günümüzde istatistiğin önemi birçok farklı bilim dalınca kabul görmektedir. Tıp, biyoloji, kimya, psikoloji, işletme vs gibi farklı alanlarda istatistiksel analiz teknikleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu alanlarda çalışan bireylerin çoğunluğu doğal olarak istatistik noktasında yetkin olmadıkları için bir uzmandan yardım alma ihtiyacı duyar. Ancak bu noktada korkunç bir hata ve yanılgı hüküm sürmektedir: o da istatistiksel analizlerin istatistikçilerin dışındaki bireylere yaptırılmasıdır.Bu konuda yanılmadığını, bu analizleri istatistikçilerin dışındaki uzman bireylerin yapabileceğini düşünen bireyler ise hemen şu soruyu sorabilirler: İstatistikçilere analiz yaptırmaya mecbur muyuz? Yanıt: Kesinlikle evet. Peki neden?

     Bu konuda şöyle bir örnek verelim. Farzedelim dişinizde korkunç bir ağrı var ve üç dişiniz çürümeye başlamış. Acil müdahale edilmesi gerek, acıdan yerinizde duramıyorsunuz, yediğiniz her lokma midenize oturuyor. Böyle bir halde iken veterinere gidip derdinize derman arıyorsunuz. Bir veteriner normal bir insanın diş ağrısına ne ölçüde çare bulabilir? Bunun yanıtını saygı değer okuyucularıma bırakıyorum.

     İşte istatistiksel analiz konusunda istatistikçinin haricinde bir kişiden yardım almak, diş ağrısı çeken bir kişinin veterinere gitmesine benzer. Bu noktada yapılacak en doğru şey işi kendi uzmanına bırakmaktır.Hiç kimse bir veri setinde yapılması gereken analizleri bir istatistikçi kadar doğru yapamaz, ancak yaptığını sanır. Çünkü analiz sonuçlarını en doğru biçimde yorumlayacak olan yine bu işin gerçek ehli, yani istatistikçidir. Başka alanlarda çalışanlar da kendi çaplarında analiz yapmaktadırlar, ancak sonuçları yorumlama noktasında son derece yetersiz kalmaktadırlar. Çeşitli sonuçlar elde etseler dahi, bu sonuçları yanlış biçimde yorumlamaktadırlar. Hatta işin en kötüsü de, yanlış analiz yöntemleri kullanarak çalışmayı içinden çıkılmaz hale getirmektedirler. Örneğin bağımlı örneklem t-testi yapılması gereken yerde Mc Nemar testi yaparlarsa, çalışma topyekün yanlış yapılmış olur. Bu durum da, tıpkı bir doktorun ameliyat esnasında beyindeki tümörü almak yerine karaciğer nakli yapması gibidir. Böyle bir işlemin hastayı ölüme götümesi dahi muhtemeldir.

    İşte bir veri setine uygulanacak yanlış analiz ve yanlış yorumlamalar da, o çalışmayı öldürmek demektir. Böyle bir yanılgıya düşmemek için kendi alanında uzman olan istatistikçilerden destek alınmalıdır. En kötü istatistikçinin dahi bir teorik altyapısı vardır ve hangi veriye hangi analizin kullanılacağını az çok bilir. İstatistikçinin analize bakışı ile bir doktorun, bir ziraatçının, bir mühendisin, bir kimyacının, bir mühendisin analize bakışı mukayese dahi edilemez. En doğru eylem, bir analiz konusunda problem yaşandığında bir istatistikçiye başvurmaktır. Aksi halde dişi ağrıdığında veterinere giden ya da hastaya yanlış müdahale ederek ölümüne yol açan doktordan bir farkımız kalmaz.